Türkiye ve bölgesinde 2025 yılında neler yaşanacak? Ortadoğu, Kafkaslar ve Avrupa’yı hangi gelişmeler bekliyor?
Bu soruların karşılığını ararken tüm dünyanın gözü ABD’de 20 Ocak 2025’te başlayacak ikinci Trump periyodunda.
Donald Trump’ın tez ettiği üzere Orta Doğu ve Ukrayna’daki savaşları durdurup durduramayacağı ve kelamını tutabilirse bunu hangi koşullarda gerçekleştireceği merak konusu.
Türkiye açısından yeni Suriye’nin inşa süreci, mültecilerin geri dönüşü ve Azerbaycan-Ermenistan ortasında muhtemel bir barış muahedesi da 2025’te yakından takip edilecek bahisler ortasında.
Rusya-Ukrayna barış masası kurulacak mı?
Trump’ın ABD’de seçimleri kazanmasının akabinde Ukrayna ve Rusya başta olmak üzere ana aktörlerin verdiği sinyaller, 2025’in birinci altı ayında memleketler arası bir barış teşebbüsünün gerçekleşebileceği umutlarını artırdı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, kendi barış şartlarını önceleyen barış planları konusunda diplomatik teşebbüslerini geçen yılın son aylarından itibaren ağırlaştırdılar.
Zelenskiy, NATO üyeliği ya da üyelik garantisi ve Kırım dahil işgal edilen toprakların iadesi üzere güç şartları gündeme getirdi.
Putin’in ise Rus askerlerini, işgal edilen Ukrayna topraklarından çekmeyi düşünmediği biliniyor.
Ancak barış masasına oturulması durumunda her iki tarafın de taviz verebilecekleri yorumları yapılıyor.
Ankara’da konuşulan senaryolarda da Trump’ın Rusya-Ukrayna savaşının durdurulmasına öncelik vereceği, bu süreçte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yeni Amerikan başkanı arasında etkin bir diyalog kurulabileceği vurgulanıyor.
Her iki ülkeyle de yakın ilgi içinde olan Türkiye, mümkün bir Rusya-Ukrayna barışının siyasi ve ekonomik açılardan kıymetli bir kazanım getirmesini bekliyor.
İsrail-Hamas tansiyonu azalır mı?
İsrail ile Hamas ortasında 7 Ekim 2023’te başlayan çatışma ve tansiyonun 2025’te de bölgeyi etkilemeye devam etmesi bekleniyor.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Gazze’de Hamas’ın kapasitesine önemli ziyan veren askeri operasyonlardan sonra Batı Şeria’yı amaç almasından tasa ediliyor.
Buna paralel olarak İsrail’in yasa dışı yerleşim siyasetlerini devam ettirmesi ve Golan Tepeleri’ni aşarak Suriye topraklarında yeni alanları denetim altına alması ihtimali de yakından takip ediliyor.
Bu süreçte, Donald Trump idaresinin nasıl bir siyaset izleyeceği gelişmelerin seyrini belirleyecek.
Trump idaresinin dış siyaset ve güvenlik takımlarında İsrail yanlısı şahin isimlere yer verilmiş olması Ankara üzere birçok başkentte telaşla karşılandı.
Ankara, Trump’ın birinci basamakta “bekle-gör” siyaseti uygulayacağını, Netanyahu hükümetininin de bunu “yayılmacı” maksatla kullanmasından kaygı ediyor.
İsrail ile Lübnan ortasında Kasım ayı sonunda ilan edilen 60 günlük ateşkesin sona ermesinin akabinde çatışmaların yine başlayıp başlamayacağı da kıymetli bir gösterge olacak.
Suriye’yi nasıl bir süreç bekliyor?
Suriye’de iktidarı ele geçiren yeni idarenin ülkede nasıl bir siyasi sistem kuracağı 2025’in en kritik hususlarından biri olacak.
8 Aralık 2024’te Beşar Esad’ın ülkeden kaçmasının akabinde idaresi ele geçiren İslamcı Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) süreksiz hükümet ilan etti ve diplomatik temaslara başladı.
HTŞ bir yandan da BM’nin de işin içinde olduğu bir süreçle Suriye’de yeni bir anayasa yazılmasını hedeflediklerini söylüyor.
Bu yeni siyasi sistemin ne kadar kapsayıcı olacağı, azınlıklar, farklı etnik ve dini kümeler ile bayan hakları açısından ne kadar özgürlükçü olacağı 2025 boyunca izlenecek bahisler ortasında olacak.
Birçok devletin “terör örgütü” listesinde yer alan HTŞ’nin yeni periyotta statüsünün nasıl evrileceği de bu süreçte izlenecek.
Takip edilecek bir öteki öge da Suriyeli Kürt kümelerin tutumu olacak. Ülkenin doğusunda değerli bir toprağı denetim eden Suriyeli Kürtlerin yeni siyasi sisteme ne kadar katılacağı bölgenin geleceği için belirleyici ögelerden biri olacak.
Bu kapsamda, ABD’nin Suriye’deki askerlerini tutup tutmayacağı, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile iş birliğini sürdürüp sürdürmeyeceği de merak konusu.
Özellikle Batı ülkeleri, ana omurgasını Halkın Savunma Birlikleri’nin (YPG) oluşturduğu SDG’nin tesirinin azalması durumunda IŞİD ile çabanın sekteye uğrayacağı tasasını lisana getiriyorlar.
Türkiye, YPG’nin PKK’nın uzantısı olduğunu savunuyor.
Türkiye Suriye’de hangi hususları izleyecek?
Suriye konusunun en yakından takip edileceği başkentlerden biri Ankara olacak.
Suriye alanında hem HTŞ ile hem de Suriye Ulusal Ordusu (SMO) ile uzun müddettir temasta olan Türkiye, yeni idarenin kurulması sürecinde her türlü takviyesi vermeye hazır olduğunu ilan etti.
Rusya ve İran’ın Suriye denkleminden uzaklaşmasının akabinde tesirini daha da hissettiren Türkiye’nin 2025 boyunca yapılacak çalışmalarda ana aktörler ortasında yer alması bekleniyor.
Siyasi oluşumun yanı sıra Suriye’nin tekrar imarında da Türkiye ve Türk özel şirketlerinin devrede olacağı kaydediliyor.
Türkiye açısından ikinci değerli bir husus da Suriyeli mültecilerin kitlesel geri dönüşünün başlayıp başlamayacağı.
Ülkede idaresinin değişmesinin akabinde başlayan süreçte çok kısıtlı sayıda Suriyeli’nin geri döndüğü biliniyor. Ankara, ülkede şartların gelişmesi durumunda daha fazla mültecinin döneceği beklentisinde.
Kafkasya’da barış olur mu?
Azerbaycan ve Ermenistan ortasında 2024’te yapılan kalıcı barış mutabakatı müzakerelerinde ilerleme sağlanmasına rağmen kesin mutabakata varılamadı.
İki ülke ortasında mutabakatın tamamlanması 2025’in değerli beklentileri ortasında.
Azerbaycan-Ermenistan mutabakatına paralel olarak Türkiye ile Ermenistan ortasında diplomatik bağların tesis edilmesi ve sonların açılmasını içeren mutabakatların da yapılması bekleniyor.
Sürecin tamamlanması durumunda Kafkasya’da yeni bir devrin başlayacağı, Zengezur Koridoru üzere değerli çizgilerin tamamlanması durumunda ekonomik canlanmayı destekleyebileceği kaydediliyor.